Anapa Kalesi’nin Genel Özellikleri
Abaza ile Çerkez kavminin sınırlarının birleştiği noktada, Karadeniz kıyısında sağlam bir kalenin kalıntıları bulunmaktadır. Bu kale, yalçın bir kaya üzerine inşa edilmiştir. İçinde insan yaşamı yoktur, ancak çevresindeki Şağake aşiretine mensup yaklaşık yüz elli sazdan ev bulunmaktadır. Bu yerleşim alanına “Kabak” denilmektedir. Kaleden kuzeye doğru Anapa Dağları yükselmektedir. Karadeniz’e açılan gemiler, bu dağları geçerek Azak’a yönelirler.
Kale ve Çevresi
Anapa Kalesi, mimari olarak oldukça etkileyicidir ve sanki henüz inşaat aşamasındaymış gibi görünmektedir. İçinde, Şağake aşiretinin koyunları ve keçileri kışlamaktadır. Bu bölge, Özdemiroğlu Osman Paşa’nın yazdığına göre Kefe eyaletinin Taman sancağına bağlı bir voyvodalıktır. Şağake aşireti, savaş gücü ile öşür vermekte ve yaklaşık 3.000 kişilik bir nüfusa sahiptir. Aşiret liderinin ismi bilinmemektedir Istanbul Nightlife.
Liman ve İnciler
Anapa Kalesi’nin önemli bir özelliği de büyük bir limana sahip olmasıdır. Bu liman, binlerce geminin bağlanabileceği kadar geniştir. Sekiz rüzgârdan korunaklı olması, onu Karadeniz çevresindeki diğer limanlardan ayırmaktadır. Tarih boyunca bu limandan inci çıkarıldığı bilinmektedir. Hâlâ, deniz kıyısında bu inci sedeflerine rastlamak mümkündür. Bu nedenle kaleye “Gevher-yeri” denilmektedir.
Ruslar, her yıl bu limanda demir atarak korkusuzca konaklar ve inci sedefleri çıkarma işine girişirler. Eğer bu kale onarılarak mükemmel bir askeri üs haline getirilirse, Abaza ve Çerkezistan topraklarını kontrol altına almak ve haraca bağlamak kolay olacaktır. Çerkezistan’daki Nogay aşireti, mallarını bu limana getirerek büyük bir ticaret merkezi oluşturabilirdi.
Deniz Seyahati ve İlişkiler
Anapa Kalesi’nde Gönye yeniçeri ağası ile birlikte yatarken, Karadeniz’de Osmanlı donanmasının belirdiğini gördüm. Gemilerin yelkenleri, denizin dalgalarıyla süslenmişti. Tanrı’nın hikmetiyle, öğle vaktinde Anapa Limanı’na demir atıp üç gün kaldılar. Diğer gemiler de limanda demirleyerek üç gün boyunca burada bekledi.
Gönye ağası ile birlikte, kaymakam Ağa’yla buluşarak küçük hediyeler verdik. Ardından, Başkumandan Deli Hüseyin Paşa’ya gidip elini öptüm. Bana bir çadır, tayinat ve bahşiş verildi. Özel müezzinleri de yanımıza alarak, kethüdası Veli Ağa’nın kadırgasına bindik Abaza Aşiretleri ve Gevher-ayak Kalesi.
Sabahleyin padişah, başdarda bir filan ile dikilip öğle vakti hareket topları atıldı. Böylece, Anapa Limanı’ndan Azak gazasına doğru hareket ettik ve gideceğimiz güzergâhı belirledik.
Anapa Kalesi, tarihi ve stratejik önemi ile dikkat çekmektedir. Hem Abaza hem de Çerkez kavimleri için önemli bir nokta olan bu kale, çevresindeki liman sayesinde ticari faaliyetlerin merkezlerinden biri haline gelmiştir. Zamanla çeşitli olaylara tanıklık eden bu kalenin onarılması durumunda, bölgedeki güç dengesinin değişmesi muhtemeldir. Bu yönüyle Anapa Kalesi, sadece askeri değil, aynı zamanda ekonomik anlamda da büyük bir potansiyele sahiptir.
