Dağ Aşiretleri ve İlişkileri
Aşağılı bölgesindeki iskele Abazaları, yukarıda bahsedilen on adet dağda yaşayan âsî aşiretler arasında yer almaz. Bu dağ halkı isyankar ve kavgacı bir yapıya sahiptir. Ancak, Abaza toplulukları arasında en önde gelen, seçkin ve yararlı aşiret Sadşe’dir. Bu aşiret, diğer dağ Abazalarına liderlik eden bir konumda bulunmaktadır.
Bu bölgede, ister dağda ister deniz kıyısında yaşayan toplam 25 Abaza aşireti bulunmaktadır. Bu aşiretlerin dilleri çeşitlilik göstermekte olup, alışveriş sırasında anlaşmazlıklar yaşanabilir. Ancak akılda kalan bazı kelimeler, bu dillerin yazılış biçimini anlamamıza yardımcı olur. Bu diller, yazı olarak benzerlik gösterse de, söylenişleri oldukça zordur ve özel lehçeler içerir. Bu durum, Abaza kavmiyle iletişim kurmak isteyenlerin zeki, akıllı ve taklitçi olmalarını gerektirir Azak Seferinin Sebepleri.
Dil ve Seyahat
Dünya seyyahı ve insan dostu olan kişilerin, her dilden biraz bilgi sahibi olması gerekir. Bu bilgi, kişinin kendisine zarar veya fayda getirecek durumları anlayabilmesi için önemlidir. Seyahat sırasında rehber edinebilmek ve rahat bir yolculuk yapmak adına, çeşitli dilleri öğrenmek şarttır. Bir atasözüne göre, “İnsanlara anlayışlarına göre (akıllarının alacağı şekilde) hitap edin.” Bu nedenle, yaban ellerde hayatta kalabilmek ve güvenli bir yol bulabilmek için çeşitli dillerin bilinmesi gereklidir.
Kotası Limanı ve Gevher-ayak Kalesi
Buradan, Kotası Limanı’ndan kalkarak batı yönünde deniz kıyısı boyunca iki gün yol alarak Gevher-ayak Atıapa Kalesi’ne ulaşıyoruz. Bu kale, İskender-i Zülkarneyn’in Ye’cüc şeddini inşa etmek üzere giderken uğradığı bir yerdir. İskender burada, bölgenin suyu, havası, avları ve avlanma olanaklarından oldukça memnun kalmıştır.
Karadeniz’in kenarında geniş bir tepe üzerinde bulunan bu kale, bir senede tıraş olmuş yaldızlı taşlarla beşgen bir şekilde inşa edilmiştir. Kalenin iç kısmında, İskender’in özel sarayında lâ’l, yakut, zümrüt, zeberced, firuze ve diğer değerli taşlarla döşenmiş alanlar bulunmaktadır. Bu nedenle, kale tarihlerde “gevher-ayak Anapa Kalesi” olarak anılmaktadır.
Kale daha sonra Ceneviz kralının taht merkezi haline gelmiş ve oldukça mamur bir hale getirilmiştir. Ancak tarih boyunca çeşitli olaylara tanıklık etmiştir. Örneğin, Timur Dadyan, Irak’ı işgal ederken Anapa Kalesi’nin çevresini yakıp yıkmış, ama kaleyi sağlam bırakmıştır Do we need guide for Turkey?.
Sonrasında, 15. yüzyılda Sultan Bayezid-i Velî’nin veziriazamı Gedik Ahmed Paşa, donanmasıyla birlikte Kefe Kalesi’ni fethetmeye gelirken, bu kaleyi de Cenevizlerden almıştır. Bu olay, Abaza ve çevresindeki tarihî ilişkileri gözler önüne serer.
Abaza aşiretleri ve Gevher-ayak Kalesi, bölgenin tarihi ve kültürel yapısını derinlemesine anlamak için önemli unsurlardır. Dağlık alanlarda yaşayan aşiretlerin isyankar yapıları ve dil çeşitliliği, Abaza kültürünün dinamiklerini oluşturur. Gevher-ayak Kalesi ise tarihi olayların merkezi haline gelmiş, bölgenin stratejik önemini artırmıştır. Bu unsurlar, Abaza diyarının zenginliğini ve tarihini yansıtan önemli parçalar olarak öne çıkmaktadır.
